Odkład pszczeli – jak go wykonać?

Witajcie

Pasiekę powiększać można wieloma metodami. Według mnie najlepszym sposobem jest tworzenie odkładów pszczelich. Postanowiłem napisać artykuł w którym dość szczegółowo odpowiem Wam na pytania: co to jest odkład pszczeli?, jak go wykonać?, czy też jakie dodatkowe zalety niesie takie rozmnażanie rodzin pszczelich. Zapraszam do lektury

Co to jest odkład pszczeli?

Odkładem pszczelim nazywamy kilka plastrów z czerwiem i pokarmem wraz z obsiadającymi je pszczołami, pobranych z jednej lub kilku rodzin i osadzonych w nowym ulu. Rodzina, z której zabraliśmy ramki wraz z pszczołami w celu stworzenia odkładu nazywa się rodziną macierzystą (macierzakiem). Odkład, który został stworzony poprzez pobranie plastrów z kilku rodzin (np. po 1 ramce z 5 rodzin) nazywa się składańcem. Struktura prawidłowo wykonanego odkładu to: 3 ramki z czerwiem krytym oraz 2 ramki osłonowe z pokarmem (zarówno miodem i pierzgą). Oczywiście można tworzyć również odkłady silniejsze.

6-ramkowe odkłady pszczele w skrzynkach odkładowych

Po co tworzyć odkłady pszczele?

Podstawowym celem tworzenia odkładów pszczelich jest rozmnażanie rodzin pszczelich i powiększanie pasieki. Przy zachowaniu odpowiednich zasad oraz terminów, z każdej rodziny możemy wykonać 1 odkład bez znacznego spadku produkcji miodu. Ponadto jest to jeden z najlepszych sposobów na rozładowanie nastroju rojowego w rodzinach pszczelich ponieważ:

• ubywa czerwiu krytego i pszczół w macierzakach z nastrojem rojowym,
• w miejsce pobranych plastrów wstawiamy ramki z węzą, co daje pszczołom zajęcie (wypacanie wosku i budowa plastrów),
• po odbudowaniu plastrów (odciągnięciu węzy) tworzy się dla matki miejsce do czerwienia, a osłabione liczebnie pszczoły ulowe z macierzaka zajmą się jego wychowaniem (m.in karmiąc larwy mleczkiem pszczelim) co sprzyja rozładowaniu lub znacznemu osłabieniu nastroju rojowego,
• przy znacznym nastroju rojowym możemy „poszatkować gniazdo”, a więc powkładać ramki z węzą do macierzaka nie obok siebie, lecz naprzemiennie z pozostałymi w nim plastrami (polepsza to wentylację i pozwala „przewietrzyć gniazdo”).

Odkłady tworzy się także po to, aby poddawać do nich wartościowe matki. Z moich obserwacji wynika iż niezbyt silny odkład dużo chętniej przyjmuje nową matkę jak pełna rodzina pszczela. Co prawda po licznych testach opracowałem już metodę poddawania ze 100% skutecznością, to jednak w przypadku bardzo cennych matek reprodukcyjnych wolę być spokojniejszy i poddawać je do odkładu.

Ul z którego należy tworzyć odkład – pszczoły wręcz „wylewają się niego”.

Jak stworzyć odkład pszczeli?

Wbrew pozorom jest to bardzo prosta czynność, najwięcej czasu zajmuje zlokalizowanie i zwrócenie uwagi na matki. Opiszę krok po kroku jak ja to robię:

• 1. Podchodzę do ula z którego chcę stworzyć odkład. Narzędzia jakie mam ze sobą to podkurzacz, dłuto i miotełka pszczelarska. Przydatna może być również klateczka do łapania matek, ja jednak jej nie używam. Obok rodziny macierzystej stawiam drugi ul w podstawowej konfiguracji do odkładów (dennica, jeden korpus gniazdowy, daszek) lub skrzynkę do tworzenia odkładów, która mieści 5 ramek wielkopolskich.
• 2. Otwieram macierzak i upewniam się czy na pewno nadaje się on do stworzenia odkładu – posiada odpowiednią ilość pszczół, plastrów z czerwiem, pokarmem oraz czy w rodzinie jest czerwiąca matka. Po pozytywnej weryfikacji zabieram się za tworzenie odkładu.
• 3. Zabieram 3 ramki z czerwiem krytym (część na wygryzieniu) oraz 2 ramki z pokarmem wraz z obsiadającymi je pszczołami i przekładam do nowego ula lub skrzynki stojącej obok. Zwracam uwagę aby nie przenieść matki, gdyż do odkładu najczęściej poddaję nową młodą matkę.
• 4. W przypadku zbyt małej ilości pszczół obsiadających plastry, strzepuję i zgarniam miotełką dodatkowe pszczoły, które pozyskuje z miodni rodziny macierzystej. Po pierwsze mam pewność że nie przeniosę matki (bo w miodni jej przecież nie ma) a po drugie pszczoły te są młode.
• 5. W nowym ulu lub skrzynce plastry układam w taki sposób aby ramki z czerwiem były obok siebie, pomiędzy 2 skrajnymi ramkami z miodem. Pszczołom łatwiej jest wtedy ogrzać małe gniazdo a matka chętnie i szybko zaczerwi plastry, z których wygryzie się czerw kryty.
• 6. Przy pomocy podkurzacza i miotełki spędzam pszczoły w głąb nowego ula bądź skrzynki odkładowej, zakładam powałkę lub beleczki odstępnikowe (jeszcze tylko w tym celu je używam) a wszystko przykrywam daszkiem. Pamiętajcie, że wylotek w nowo utworzonym odkładzie musi być zamknięty a wentylacja musi być zapewniona np. poprzez powałkę lub dennicę osiatkowaną.
• 7. Macierzak uzupełniam ramkami z węzą i również zamykam go daszkiem.
• 8. Odkład wywożę na inne pasieczysko, oddalone co najmniej 4 km od miejsca w którym go tworzę. W praktyce tworząc odkłady na rzepaku (na który wywożę pszczoły) przywożę je do pasieki stacjonarnej.
• 9. Po przywiezieniu odkładu i ustawieniu go na miejscu docelowym otwieram wylotek oraz zdejmuję daszek, w celu sprawdzenia czy podczas transportu nie poprzesuwały się plastry. W tym momencie poddaję nową matkę. Nie czekam słynnych 7 dni, aż w odkładzie nie będzie już czerwiu otwartego, aby pszczoły nie mogły założyć na nim mateczników ratunkowych. Poddaję matkę w dniu tworzenia odkładu. Moja niezawodna metoda poddawania – pod własnej konstrukcji kołpak, na czerw na wygryzieniu.
• 10. Po kilku dniach, gdy wygryzie się już czerw kryty a w odkładzie znajdują się tylko jaja i czerw otwarty od nowej matki, następuje idealny moment na odymienie odkładu apiwarolem. Z warrozą trudno jest walczyć ponieważ chowa się na czerwiu pod zasklepem. Przy jajach i czerwiu otwartym już jednorazowe odymienie daje bardzo wysoką skuteczność zabiegu.
• 11. Dalsza opieka polega na podkarmianiu odkładu w okresach niepogody i bezpożytkowych. Można do tego celu wykorzystać ciasto lub syrop cukrowy w proporcji 1:1 (w przypadku podkarmiania syropem robić to w małych dawkach i na noc aby nie powodować rabunków). Co tydzień robimy krótki przegląd i w miarę potrzeb dodajemy ramki z suszem lub węzą. Gratulacje – utworzyliśmy nową rodzinę pszczelą :).

Ramka wraz z obsiadającymi ją pszczołami „na czarno”.

Kilka modyfikacji i zaleceń odnośnie tworzenia odkładu:

• Siła odkładu (ilość ramek) zależna jest od pory roku. W maju np. często tworzę odkłady 3 ramkowe – 2 ramki czerwiu i jedna cała ramka z pokarmem. W czerwcu powinny być to już odkłady z  3-4 ramkami czerwiu, a w lipcu składańce z 5 ramkami czerwiu. Chodzi o to, aby odkład zdołał nam się pięknie rozwinąć w pełnowartościową rodzinę do zimy.
• Ramki z pokarmem są to często ramki z zapasami zimowymi, których nadmiar wyjmuję na wiosnę przed wystąpieniem pożytków towarowych. Świetnie nadają się do użycia przy tworzeniu odkładów. Należy jednak pamiętać aby nie używać ramek z rodzin, które nie przezimowały lub chorych (które są zabrudzone kałem itp.).
• Najlepiej nowo utworzoną rodzinkę pszczelą wywieźć co najmniej 4 km od pasieki, jednakże jeśli ktoś nie ma możliwości są 2 sposoby na tworzenie odkładu bez wywożenia:
  • a) tworzymy odkład z bardzo dużą ilością pszczół, pszczoła lotna wróci z powrotem do macierzaka, a pszczoła młoda pozostanie w odkładzie,
  • b) po stworzeniu odkładu, poddaniu matki, zamknięciu wlotka i zapewnieniu wentylacji (poprzez powałkę lub dennicę) wynosimy go na 2 dni w cień a najlepiej do chłodnej piwnicy, aby spora część pszczół „przywyknęła” do nowej rodziny i pozostała w niej. Trzeba pamiętać, że należy dobrać tyle pszczół, aby zdołały one ogrzać czerw w chłodnym miejscu.
• Gdy rodzina macierzysta z której tworzymy odkład jest już w zaawansowanym nastroju rojowym, do odkładu zabieramy z niej starą matkę, a nową młodą matkę poddajemy do rodziny macierzystej. Do tego „szatkujemy gniazdo”, układając na zmianę odbudowane plastry i ramki z węzą. Zabieg ten skutecznie rozładuje nam zaawansowany nastrój rojowy.
• Gdy wcześnie utworzymy silny odkład (np. składaniec 7 ramkowy), jeszcze w sezonie w którym go tworzymy jest duża szansa, że odbierzemy z niego miód na późniejszych pożytkach.
• Jeśli nie zależy nam na miodzie, a w danym sezonie skupiamy się na znacznym powiększeniu pasieki, przy odpowiednim postępowaniu z 1 rodziny możemy stworzyć nawet 3 odkłady, które dojdą do siły na zimę.

Odkład pszczeli w skrzynce do transportu.

Myślę, że artykułem tym wyczerpałem temat tworzenia odkładów pszczelich. Mi zawsze ta czynność dawała wiele radości. Opiekowanie się nowymi ulami, cykliczne dodawanie ramek i obserwacja powiększających się rodzin daje bardzo dużo satysfakcji. Jest to najlepszy sposób na powiększenie pasieki.

Łukasz Bogucki